Οι Λακώνες Καπεταναίοι: Αφετηρία της Ελληνικής Επανάστασης

Καπετάν Ζαχαριάς

«Η επανάσταση ξεκίνησε από τη Λακωνία, από την αβάσταχτη πίεση του απλού ραγιά και της κλεφτουριάς που δρούσε στη Μάνη, στον Ταύγετο και τον Πάρνωνα.»

Το Μάρτη μήνα ο Ελληνισμός όπου κι αν βρίσκεται γύρω στον κόσμο γιορτάζει την επέτειο της μεγάλης ελληνικής επανάστασης του 1821. Λίγο-πολύ όλοι γνωρίζουνε την ιστορία, όπως τη διαβάσανε στα επίσημα σχολικά βιβλία. Αυτή η ιστορία όμως, για λόγους που δε θα σχολιάσουμε εδώ, ίσως να μην αναγνωρίζει την πραγματική συνεισφορά του Λάκωνα αγωνιστή.

Η Φιλική Εταιρία πράγματι αμφέβαλε ότι η επανάσταση θα είχε την επιτυχία που είχε δίχως τους Σπαρτιάτες αφού η θρυλική Μάνη, ο επιβλητικός Ταύγετος κι ο αλύγιστος Πάρνωνας ήταν τα λημέρια της Κλεφτουριάς. Εκτός από τους ντόπιους πρωτοκλέφτες όπως τους Δουράκιδες, τον Ζαχαριά Μπαρμπιτσιώτη, τον Πέτρο Αναγνωστόπουλο, τον Νικολόπουλο και τους Γιατρακαίους φιλοξενούσαν κι άλλους φημισμένους κλέφτες σαν τον Ανδρούτσο, τους Κολοκοτρωναίους και τον Σταματελόπουλο. Με άλλα λόγια σχεδόν ολόκληρη τη μοραΐτικη κλεφτουριά.

Όλοι αυτοί κάτι θα πρέπει να δίδαξαν στους ντόπιους: πως τη λευτεριά να ποθούν, πως να τη διεκδικούν και πώς μονάχοι τους να την αποχτούν όταν ερχότανε η ώρα. Ήτανε έτοιμοι. Κάθε χωριό είχε ομάδα αγωνιστών και ομαδάρχη ενώ τα μεγαλύτερα είχανε μέχρι πέντε. Περιμένανε το σύνθημα που αργούσε να έρθει. «Το Μάρτη ξεκινάει ο αγώνας», είχε διαδοθεί από στόμα σε στόμα. Αυτοί όμως δεν είχαν υπομονή κι αρχίσανε να προκαλούνε τους Τούρκος καταχτητές πως ή ώρα ήρθε να φύγουνε. Οι Τούρκοι, πανικοβλημένοι πλέον, ήδη ετοιμάζονταν να φύγουν για πιο ασφαλές τόπους. Ο καιρός πέρναγε. Πέρασε το πρώτο δεκαπενθήμερο του Μάρτη και ακόμα το σύνθημα δεν είχε έρθει.

Η υπομονή έχει και όρια. Δε βαστάγανε πια. «Εμείς ξεκινάμε,» λένε, «δεν πάει άλλο.» Ήταν καιρός! Το Σάββατο, 17 του Μάρτη 1821, στην Τσίμοβα, σημερινή Αρεόπολη, της Μάνης, που ήτανε μαζεμένοι κάμποσοι καπεταναίοι, βάλανε τον παπά του χωριού να ευλογήσει τα άρματα και ορκιστήκανε με τον τιμημένο όρκο των προγόνων τους, «Νίκη ή Θάνατο!» Αμέσως ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης και ο Γιατράκος ξεκινάνε για το Μιστρά ενώ ο Πετρόμπεης μαζί με τον φιλοξενούμενο Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και 2000 άνδρες, όπως μαρτυράει το παρακάτω τραγουδάκι, τραβάνε για την Καλαμάτα.

«Μη μεί__, μωρέ, μη μείνει Τούρκος στο Μοριά
κι ούτε στο γκόσμο όλο
Μπροστά πάει ο Πετρόμπεης
πίσω ο Κολοκοτρώνης
και κοντά ο Παπαζώλης
και παραπίσω οι Έλληνες
με τα σπαθιά στα χέρια»

Καπετάν Πέτρος Αναγνωστόπουλος

Έξι μόνο μέρες αργότερα, την Παρασκευή 23 του Μάρτη, οι Τούρκοι παραδίνουνε την Καλαμάτα. Την ίδια μέρα οι Έλληνες κάμανε την πρώτη Γερουσία και με επίσημο έγγραφο γνωστοποιούν την ευρύτερη Ευρώπη ο ελληνικός λαός κάνει επανάσταση. Από κει ο Πετρόμπεης πάει για το Ναβαρίνο κι ο Κολοκοτρώνης με 30 δικούς του και 270 Σπαρτιάτες που του δάνεισαν οι Μανιάτες φεύγει για την Αρκαδία. Βλέπουμε, άρα, οι πρώτοι αγωνιστές του Κολοκοτρώνη ήτανε Σπαρτιάτες.

Στο μεταξύ βλέποντας τον κίνδυνο οι Τούρκοι της Λακωνίας τρέπουν σε ομαδική φυγή. Κάπου 2500 πάνε στη Τρίπολη και 1500 από τα Βαρδουνοχώρια τρέχουν στη Μονεβασιά. Τους ακολούθησε κατά πόδι ο Πίερος Γρηγοράκης και σε συνεργασία με τους ντόπιους καπεταναίους Δρίβα, Κουφαντάκη, Κρανδή και τον Τσάκωνα Γιωργάκη Μιχαλάκη τους έκλεισε μαζί με τους εκεί Τούρκους, στο σύνολο 4000, στο Κάστρο. Έτσι, την Τρίτη, 20 του Μάρτη 1821, τρεις μόνο μέρες μετά από τον όρκο στην Τσίμοβα η Λακωνία ήτανε ήδη ελεύθερη.

Την Κυριακή 25 του Μάρτη φτάσανε στα Βέρβενα της Αρκαδίας οι Λάκωνες καπεταναίοι και κάνανε το πρώτο οργανωμένο στρατόπεδο. Ένας από τους διοργανωτές και συντηρητής του στρατοπέδου αυτού ήτανε ο Παναγιώτης Κρεβαττάς. Ανάμεσα στους συνιδρυτές ήταν και ο Καπετάν Πέτρος Αναγνωστόπουλος-Μπαρμπιτσιώτης. Καπεταναίοι από το στρατόπεδο αυτό πήρανε μέρος, δίχως πληρωμή, σχεδόν σε όλες τις μάχες όχι μονάχα στο Μοριά αλλά και στην Στερεά Ελλάδα και την Εύβοια. Λόγω χώρου δε θα κατονομαστούνε εδώ οι γενναίοι αυτοί καπεταναίοι. Αξίζει, όμως, να αναφερθεί ανάμεσά τους ήταν και μια γυναίκα, μια Λακώνισσα, που οι ιστορικοί την έχουν αδικαιολόγητα αγνοήσει. Πρόκειται για την καπετάνισσα Κωνσταντίνα, κόρη του Ζαχαριά Μπαρμπιτσιώτη, αναγνωρισμένου προδρόμου της μεγάλης ελληνικής επανάστασης. Την ηρωίδα Κωνσταντίνα τη βρίσκομαι να καθοδηγεί την ομάδα της σε πολλά πεδία μάχης περιλαμβάνοντας τη σύγκρουση στο Δυράχι, και την πολιορκία της Μεθώνης και της Κορώνης. Μέχρι την Πάτρα λένε είχε φτάσει.

Έτσι όπως βλέπουμε η μεγάλη ελληνική επανάσταση του 1821 ξεκίνησε από τη Λακωνία, από την αβάσταχτη πίεση του απλού ραγιά και της κλεφτουριάς που δρούσε στη Μάνη, στον Ταύγετο και τον Πάρνωνα. Την Κυριακή, 25 του Μάρτη 1821, οχτώ μέρες μετά από την ευλογία των όπλων από τον απλό παπά της Τσίμοβας, ο μητροπολίτης Παλαιών Πατρών Γερμανός έκανε το ίδιο στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου στα Καλάβρυτα της Πάτρας και ύψωσε το λάβαρο της επανάστασης. Οι δε Πατρινοί αγωνιστές δεν εκκλησιαστήκανε τη μέρα κείνη ούτε πήραν μέρος στην συγκέντρωση στην πλατεία. Αυτοί ήτανε ασχολημένοι σε πολεμικές συγκρούσεις με τους καταπιεστές και στην πολιορκία των Τούρκων στο κάστρο, ενώ το λάβαρό τους, κι αυτό, το είχανε υψώσει στη δεξαμενή της Πάτρας. Στο μεταξύ οι Λακεδαιμόνιοι, αφού η Λακωνία ήταν πλέον απελευθερωμένοι, ενίσχυαν τον αγώνα όπου χρειαζότανε περισσότερο.

Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε στα εξής βιβλία από τη δανειστική βιβλιοθήκη του συλλόγου:
Κολοκτοτρώνης Θ, Απομνημονεύματα και Ανέκδοτα
Ματθαίος Ν, Ο Πρωτοκλέφτης Ζαχαριας
Δούκας Π, Η Σπάρτη δια μέσω των αιώνων
Φωτόπουλος Α, Οι Γιατράκοι του 1821

Χρήστος Γ Βλάχος