Εκδήλωση τιμής και μνήμης για τη Μάχη του Κοσμά

Με ταινίες, αφηγήσεις, αυτόπτες μαρτυρίες, ποιήματα και τραγούδια θα τιμηθεί η 67η επέτειο της «Μάχης του Κοσμά» από τον Παλλακωνικό Σύλλογο.

Η επέτειο της ιστορικής μάχης από τους Κοσμίτες κατά των ιταλικών δυνάμεων κατοχής, λίγο έξω από το ηρωικό τους χωριό, τον Κοσμά Κυνουρίας στις 27 Ιουλίου του 1943, θα τιμηθεί την Παρασκευή το βράδυ 7:00 μμ, 30 Ιουλίου, στο Παλλακωνικό Οικογενειακό Κέντρο από απόδημους και απόγονους του Κοσμά και γειτονικών χωριών, με ελεύθερη είσοδο για όλους τους συμπάροικους γενικά.

Η εκδήλωση αποτελεί μέρος του πολιτισμικού προγράμματος του Συλλόγου. Η προαγωγή και διατήρηση του ελληνικού πολιτισμού, ήθους και γλώσσας είναι σημαντικός στόχος του Παλλακωνικού Συλλόγου, ρητά κατοχυρωμένος στο καταστατικό, και ανάμεσα στους κύριους λόγους για τους οποίους ιδρύθηκε περίπου πριν 44 χρόνια από τους πρώτους Λάκωνες μετανάστες.

Η ιστορία μας, συμβάντα και καταστάσεις, από την εποχή του θρυλικού Λεωνίδα μέχρι και σήμερα είναι αναπόσπαστο μέρος του πολιτισμού μας και της ταυτότητάς μας ως Λακωνική πατριά, στην οποία ιστορικά και πολιτισμικά ανήκουν και οι Κοσμίτες, παρόλο που το χωριό τους διοικητικά υπάγεται στην Αρκαδία.

Ο Κοσμάς, το μπαλκόνι της Κυνουρίας όπως φημίζεται, βρίσκεται στις κορυφές του Πάρνωνα περίπου στα μισά του δρόμου μεταξύ το Λεωνίδιο Αρκαδίας και το Γεράκι Λακωνίας. Οι περισσότεροι Κοσμίτες ασχολούνται με την κτηνοτροφία και τη γεωργία και είναι διπλοκάτοικοι. Το καλοκαίρι απολαμβάνουν τη ζωή του βουνού ενώ τον χειμώνα τον περνάνε στα γειτονικά χωριά της Λακωνίας· Γεράκι, Βρονταμά και Γράμμουσα. Γι αυτό συχνά αναφέρονται ως Κοσμιτογερακίτες, Κοσμιτοβρονταμίτες ή και Κοσμιτογραμμουσιώτες και λένε η καρδιά του χωριού τους χτυπά στην Λακωνία.

Το καλοκαίρι του 1943, στη μέση της κατοχής, όλοι οι Κοσμίτες είχαν επιστρέψει στα σπίτια τους στο βουνό, όταν την νύχτα της Δευτέρας 26 Ιουλίου παίρνουν πληροφορία ότι το πρωί της Τρίτης, 27 Ιουλίου, ιταλικά στρατεύματα με επικεφαλή τον διοικητή της Τρίπολης και της Πελοποννήσου, τον περιβόητο Φεστούτσιο, θα κατευθύνονταν από το Γεράκι προς τον Κοσμά προκειμένου, ορισμένοι υποστηρίζουν, να κάψουν τα χωριά του Νότιου Πάρνωνα. Όποια ωστόσο κι αν ήταν η πρόθεσή τους, σίγουρα δεν έρχονταν με σκοπούς καλούς. Έτσι για να αποφύγουν οποιαδήποτε συμφορά, 44 Κοσμίτες και άλλοι 12 κοντοχωριανοί ενταγμένοι στο Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ), τότε που ακόμα ήταν όλοι ενωμένοι, έστησαν καρτέρι στη θέση Σταυρό, μια ελατοσκεπασμένη χαράδρα λίγο έξω από το χωριό. Η μάχη που επακολούθησε, με την ενίσχυση όλων των χωριανών, θεωρείται από τις πρώτες νικηφόρες πράξεις αντίστασης στην Πελοπόννησο. Χωρίς ούτε μια ελληνική απώλεια, ολόκληρος ο λόχος των Ιταλών εξοντώθηκε: νεκροί ο ίδιος ο Φεστούτσιο και άλλοι 31 υφιστάμενοί του· τραυματίες 36· αιχμάλωτοι 3 αξιωματικοί και 45 στρατιώτες. Αυτό έπνευσε εμπιστοσύνη στους ντόπιους ότι σίγουρα ήταν ικανοί και μπορούσανε οι ίδιοι να υπερασπίσουν τα πατρώα τους εδάφη, σπίτια, χωριά και πατρίδα.

Η Αντίσταση και η υπεράσπιση της πατρίδας άλλωστε δεν ήταν κάτι το καινούργιο για τους Κοσμίτες και τις Κοσμίτισσες. Αγωνιστικό πνεύμα κυλούσε στις φλέβες τους από την Επανάσταση του 21. Τον καιρό εκείνο στον εθνοαπελευθερωτικό αγώνα της παλιγγενεσίας έλαβαν μέρος 195 Κοσμίτες αγωνιστές, οπλαρχηγοί καπεταναίοι και απλοί στρατιώτες. Τώρα, 120 χρόνια μετά, σχεδόν 80 χωριανοί και χωριανές συμμετείχαν ενεργά στον αντιστασιακό αγώνα.

Κατά τρόπο τραγικό όμως, ενώ το καλοκαίρι του 1943 οι Κοσμίτες υπερνίκησαν τις ξενικές δυνάμεις, μόλις έξι μήνες αργότερα, το μαύρο εκείνο χειμωνιάτικο Σαββατοκύριακο 29-30 Ιανουαρίου 1944, οι κατακτητές επέστρεψαν, αυτή τη φορά υπό το μανδύα των Γερμανών, με τμήματα των Ταγμάτων Ασφαλείας της Λακωνίας να παραδώσουν στις φλόγες 498 από τα 505 σπίτια του χωριού.

Κατόπιν, με καμένα πλέον τα σπίτια, το χωριό σχεδόν εγκαταλείφθηκε κατά τα υπόλοιπα χρόνια της δεκαετίας του 40.

Οι Κοσμίτες ξαναγύρισαν στα ρημαγμένα τους σπίτια μετά τον πόλεμο για να ξεκινήσουν το τεράστιο έργο της ανοικοδόμησης. Εκτός από τα νοικοκυριά τους, κύρια κοινοτική προτεραιότητα ήταν η δημοσιά, ο αυτοκινητόδρομος να αντικαταστήσει τον παλιό μουλαρόδρομο και να συνδέσει το χωριό από άποψη μεταφοράς, αν όχι διοικητικά, με τη Λακωνία και ιδίως με το γειτονικό κεφαλοχώρι, το Γεράκι.

Σχεδόν μόνοι τους, κι όπως πάντα όλοι για έναν και ένας για όλους, άντρες, γυναίκες και παιδιά κινητοποιήθηκαν σε προσωπική εργασία μέρα νύχτα έως ότου φτιάξουν τον δρόμο και την 1η Ιουλίου 1951κυλήσει αυτοκίνητο για πρώτη φορά στο χωριό τους, 1150 μέτρα ψηλά στο βουνό· συμπτωματικά ακριβώς μέσα σε 100 μέρες και ανήμερα των Αγίων Αναργύρων, πολιούχων του Κοσμά,. Γι αυτό και ονόμασαν τη δημοσιά «Δρόμο των 100 Ημερών».

Το καταπληκτικό αυτό επίτευγμα εμφανίζεται στην πρώτη ταινία, ασπρόμαυρη, που θα προβληθεί στην εκδήλωση μνήμης. Η ταινία που φέρει το όνομα του δρόμου γυρίστηκε κατά την κατασκευή του το 1951.

Ο αγώνας των Κοσμιτών συνεχίστηκε αμείωτος στο υπόλοιπο μισό του περασμένου αιώνα και χάρη στις άοκνες προσπάθειές τους σήμερα έχει αναπτυχθεί ως ένα πανέμορφο ορεινό θέρετρο που προσφέρει σε κάθε επισκέπτη ευχάριστες γεύσεις από την παραδοσιακή ζωή του πατρώου μας τόπου σε συνδυασμό με την απόλυτη ομορφιά που χαίρετε ως μπαλκόνι της Κυνουρίας.

Αποσπάσματα από την όμορφη ζωή στον σημερινό Κοσμά και την ποικιλία στο φυσικό περιβάλλον εμφανίζονται στην έγχρωμη δεύτερη ταινία «Κοσμάς: Το μπαλκόνι της Κυνουρίας».

Αλλά αναμφίβολα αποκορύφωμα της βραδιάς μνήμης θα είναι η ευκαιρία που θα έχουν οι Κοσμίτες να τραγουδήσουν μερικά από τα αγαπημένα παραδοσιακά τραγούδια το τόπου, όπως και «Του Φεστούτσιο» που εξιστορεί σε στοίχους την περίφημη μάχη.

Σύγνεφα μαύρα της σκλαβιάς τον ουρανό σκεπάζουν

Κι΄ όμως τα σήμαντρα πικρά βαρούν κι΄αναστενάζουν,

Το καραούλι της Μπεκριάς υμνάει στο Μαζαράκι:

-Φεστούτσης κίνης΄έρχεται απάν΄απ΄το Γεράκι…

Αστράφτει ξάφνου και βροντάει, τα σύγνεφ΄ανεμίζουν,

Ραγίζουν και το ράγισμα αχτίδες ήλιου σκίζουν,

Ανατριχι΄ζουν τα βουνά, αχομανούνε:

-Κοσμίτες, τρέξτε, τον Κοσμά φασίστες τον πατούνε!

Μεσ΄ στο Νεράκι στο Σταυρό βοήθεια,

Χτίζουν ταμπούρια λευτεριάς των Κοσμιτών τα στήθια,

Κι΄όπως χιμούν οι Ιταλοί σαν ξαφνιασμένα άτια,

Χτυπάν απάνου τους και σπαν και γίνονται κομμάτια…

Κι΄εκεί που πέφταν οι οχτροί κι΄ν δόξα τραγουδώντας,

Στεφάνωνε τους ήρωες τη νίκη τους υμνώντας:

-Ακούστε (κράζει ο Κοσμάς) η λευτεριά τι θέλει,

πίνετε απ΄τ΄αθάνατο της μάχης κοκκινέλι