Οι Λάκωνες ήταν οι πρώτοι Έλληνες μετανάστες στην Αμερική το 1767. Τους έταζαν λαγούς και πετραχήλια, αλλά τους περίμεναν αφάνταστα δεινά.
Αναδημοσίευση από ανάρτηση του Βασίλη Σταματάκου στη «Λακωνική Βιβλιοθήκη» στις 11 Οκτωβρίου 2025.
Το άρθρο, γραμμένο από τον Πέτρο Καλονάρο με τον αρχικό τίτλο «Οι Πρώτοι Μετανάσται της Αμερικής Υπήρξαν Λάκωνες – Μια μετανάστευση Λακώνων το 1767. Το ταξίδι, οι περιπέτειές τους», δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στην εφημερίδα Η Φωνή της Λακωνίας στις 9 Δεκεμβρίου 1946.
Η Λακωνική Βιβλιοθήκη είναι μια διαδικτυακή πλατφόρμα αφιερωμένη στην ιστορία, τον πολιτισμό και τη λογοτεχνική κληρονομιά της Λακωνίας. Περιλαμβάνει σπάνια βιβλία, αρχεία, φωτογραφίες και άρθρα που φωτίζουν το παρελθόν και το παρόν του τόπου μας.
Το 1767 έγινε η πρώτη μετανάστευση Ελλήνων και εν γένει κατοίκων της Εγγύς Ανατολής στη Βόρειο Αμερική.
Το 1763 ο Άγγλος Κυβερνήτης της επαρχίας Φλωρίδας ζητούσε με προκηρύξεις του αποίκους και εξυμνούσε την ευφορία της Φλωρίδας, καλώντας όσους ήθελαν να πάνε και να εγκατασταθούν εκεί. Τότε διάφοροι Άγγλοι επιχειρηματίες αγόρασαν τεράστιες εκτάσεις στη Φλωρίδα, αλλά για να τις εκμεταλλευθούν χρειάζονταν εργατικά χέρια. Αμέσως φάνηκαν άλλοι επιχειρηματίες, στην πραγματικότητα δουλέμποροι, οι οποίοι ανέλαβαν να φέρουν αγρότες για να καλλιεργήσουν τη γη.
Ανάμεσα σε αυτούς και οι Γουίλιαμ Ντούκαν και Ντένυς Ρολ, οι οποίοι ανέλαβαν να φέρουν δουλοπαροίκους από την Ιταλία, την Ελλάδα, τη Σμύρνη και τη Λακωνία. Στη Λακωνία έστειλαν τον Τζων Τόρνμπουλ, γιατρό το επάγγελμα, αλλά στην πραγματικότητα δουλέμπορο και τυχοδιώκτη, ο οποίος ξεμπαρκάροντας στη Μεθώνη ίδρυσε προσωρινό πρακτορείο και άρχισε να κάνει προπαγάνδα για τη Φλωρίδα, καλώντας μετανάστες. Τους έταζε λαγούς με πετραχήλια, γη, αμοιβές, καλοπέραση σε ένα θαυμάσιο κλίμα.
Μεταξύ των θυμάτων που κατόρθωσε ο Τόρνμπουλ να εξαπατήσει, οι Λάκωνες ήταν οι περισσότεροι. Αρκετοί είχαν καταφύγει μόνιμα από τη Μάνη και τη Λακεδαίμονα στη Μεθώνη, όπου ο Τούρκος διοικητής του κάστρου φαίνεται πως ήταν μάλλον καλοκάγαθος και τον οποίον ο Άγγλος τυχοδιώκτης κατόρθωσε να δωροδοκήσει και να πάρει άδεια να μπαρκάρει τα θύματά του στα καράβια. Η είδηση για τον αποικισμό διαδόθηκε σε όλη τη Λακωνία κι έτσι έφθασαν κι άλλες πολλές εκατοντάδες Λακώνων, με τις γυναίκες και τα παιδιά τους, με τις εικόνες των εκκλησιών τους, τα ιερά κειμήλιά τους, ακόμη και με τους ιερείς τους, να μπαρκάρουν για την Αμερική.
Δυστυχώς ή μάλλον ευτυχώς τα καράβια δεν τους χωρούσαν όλους και έτσι ο απατεώνας γιατρός πήρε μόνο χίλιους πεντακόσιους, τους οποίους ανέλαβε να μεταφέρει στην Αμερική.
Το ταξίδι ήταν μακρινό και επίπονο. Χρειάστηκαν τέσσερις μήνες για να φτάσουν ως τη Φλωρίδα και στο μεταξύ πέθαναν πολλοί στο δρόμο από τις κακουχίες. Φθάνοντας στη Φλωρίδα βρήκαν κι άλλους δυστυχείς Ιταλούς, Μινορκέζους και Έλληνες από τη Σμύρνη. Όλους αυτούς τους έβαλαν φύρδην μίγδην σαν δουλοπαροίκους στην καλλιέργεια του ζαχαροκάλαμου και του λουλακιού και τους εγκατέστησαν σε άθλιες καλύβες. Οι πρώτες αυτές εγκαταστάσεις ήταν και οι πρώτες της πόλης Νέας Σμύρνης (New Smyrna Florida), της οποίας οι ιδρυτές και πρώτοι κάτοικοι ήταν Έλληνες από τη Λακωνία, και της οποίας το όνομα δόθηκε εξαιτίας του γεγονότος ότι η σύζυγος του κυριότερου από τους πράκτορες που ανέλαβαν τη μετανάστευση ήταν Ελληνίδα από τη Σμύρνη. Προς τιμήν αυτής της Ελληνίδας – ή μάλλον της πρώτης Ελληνοαμερικανίδας – ονομάστηκε και η κωμόπολη Νέα Σμύρνη.
Είναι αφάνταστα τα δεινά και τα βασανιστήρια που πέρασαν οι Λάκωνες αυτοί στη Νέα Σμύρνη της Φλωρίδας. Τους δόθηκε ένα κομμάτι γης με υποχρεωτική απόδοση και εργασία καθορισμένη με βάση το σύστημα των δουλοπαροίκων ή μάλλον των Νέγρων της Αμερικής, όπως περιγράφονται τα βάσανά τους στο έργο «Η καλύβα του μπάρμπα Θωμά».
Έτσι και οι Λάκωνες υπέφεραν, και τις περιπέτειές τους και τα δεινά τους τα περιέγραψαν διάφοροι ιστορικοί, μεταξύ των οποίων και ο Γάλλος Εσαβάν στο έργο του «Ιστορία της Κορίνθου» (Παρίσι 1854), ο δικός μας Κυριακός Μελίρρυτος στη «Χρονολογία» του (Οδησσός 1836), ο Σάθας στην «Τουρκοκρατούμενη Ελλάδα», καθώς και αρκετοί ιστορικοί της Φλωρίδας, μεταξύ των οποίων και ο Ουίλιαμς.
Κατά τις πληροφορίες που συνέλεξαν οι ιστορικοί αυτοί, ο περίφημος ιατρός Τόρνμπουλ, που πήγε τους Λάκωνες αυτούς στη Φλωρίδα, ανέλαβε εκεί καθήκοντα αρχηγού και ήταν αληθινά ο θηριοδαμαστής ή μάλλον ο βασανιστής τους. Αντί τροφής τούς έδινε μια λίτρα καλαμπόκι την ημέρα για κάθε οικογένεια και πού και πού μια-δυο ουγγιές χοιρινό κάθε δεκαπενθήμερο. Και δουλειά, δουλειά χωρίς διακοπή και χωρίς διαμαρτυρίες, γιατί όποιος δυστροπούσε έτρωγε ξύλο ανελέητο.
Τόση δε ήταν η δυστυχία και η πείνα των δυστυχισμένων αυτών Λακώνων, ώστε προκάλεσαν τον οίκτο ενός αρχηγού Νέγρων της Αφρικής, από αυτούς που είχαν εγκατασταθεί κοντά τους και ο οποίος τούς βοήθησε με τρόφιμα. Αυτό έγινε η αφορμή να μαστιγωθεί ο Νέγρος εκείνος μέχρι θανάτου από τον θηριώδη Τόρνμπουλ.
Αυτή η κατάσταση βάστηξε πάνω από δύο χρόνια και το 1770, τη χρονιά που στη Λακωνία οι κάτοικοι επαναστατούσαν εναντίον των Οθωμανών, οι Λάκωνες της Αμερικής επαναστατούσαν κι αυτοί με τη σειρά τους εναντίον του θηριώδους ιατρού Τόρνμπουλ, του δυνάστη τους, ο οποίος είχε φέρει κι άλλους πολλούς βοηθούς του – σωφρονιστές – με εντολή να μαστιγώνουν αλύπητα τους Λάκωνες που δεν δούλευαν σαν σκυλιά.
Αποφασισμένοι κι αυτοί να δραπετεύσουν για την Αβάνα, κάνουν εισβολή στα μαγαζιά, λεηλατούν τα τρόφιμα κι ύστερα τρέχουν στο λιμάνι για να αρπάξουν πλοία. Αλλά μη έχοντας οργάνωση και κανέναν άξιο αρχηγό, πιάστηκαν όλοι και μερικοί καταδικάστηκαν σε θάνατο στην αγχόνη.
Ύστερα από λίγο χρονικό διάστημα, μερικοί από τους Λάκωνες αυτούς και άλλοι Λάκωνες κατόρθωσαν να δραπετεύσουν οικογενειακώς και να πάνε στον Άγιο Αυγουστίνο, που ήταν η έδρα του Κυβερνήτη. Εκεί παρουσιάστηκαν στον Γενικό Εισαγγελέα και εξέθεσαν τα δεινά τους.
Εν τω μεταξύ και πολλοί άλλοι Λάκωνες κατόρθωσαν να δραπετεύσουν οικογενειακώς και να πάνε στην έδρα του Διοικητή, τον Άγιο Αυγουστίνο. Εκεί ακολούθησε δίκη εναντίον του Τόρνμπουλ και αποδόθηκε δικαιοσύνη στους πρώτους αυτούς Λάκωνες μετανάστες της Αμερικής, εκ των οποίων οι περισσότεροι εγκαταστάθηκαν στον Άγιο Αυγουστίνο και εγκατέλειψαν τη Νέα Σμύρνη, που βρίσκεται νοτιότερα στην ανατολική ακτή της Φλωρίδας προς τον Ατλαντικό, όπως και ο Άγιος Αυγουστίνος.
Εκεί εξακολούθησαν να ζουν οι Λάκωνες αυτοί και, χάρη στη φιλοπονία και την εργατικότητά τους, απέκτησαν μεγάλες περιουσίες και αποτέλεσαν την καλύτερη κοινωνία της πόλης, όπως έγραφε το 1837 ο ιστορικός της Φλωρίδας Ουίλιαμς.
Η πόλη της Νέας Σμύρνης σιγά σιγά ξέπεσε. Πάντως βρίσκεται ακόμη εκεί, δεν ξέρω πια σε τι κατάσταση και αν υπάρχουν ακόμη λείψανα των παλαιών εκείνων μεταναστών της Λακωνίας.
Το περίεργο δε είναι ότι ακριβώς στην απέναντι ακτή, τη δυτική Φλωρίδα, προς τον κόλπο του Μεξικού, υπάρχει σήμερα σε πολύ ανθηρή κατάσταση το Τάρπον Σπρινγκς, μια άλλη ελληνική αποικία από ναυτικούς, σπογγαλιείς και δύτες, εκ των οποίων οι περισσότεροι είναι νησιώτες από την Αίγινα, την Ύδρα, τα Δωδεκάνησα και άλλα μέρη της ναυτικής Ελλάδας.
Εκεί, όπως μαθαίνω, η ζωή αυτών των νησιωτών ήταν άλλοτε τόσον ακραιφνώς ελληνική, ώστε παλαιότερα πολλοί έμεναν χρόνια και ξαναγύριζαν στην Ελλάδα χωρίς να έχουν μάθει λέξη αγγλική.
Αλλά και ακόμα και σήμερα υπάρχει ακμαίος ελληνισμός στο Τάρπον Σπρινγκς, χάρη στην «Ένωση Αιγινητών», της οποίας πρόεδρος είναι ο κ. Εμμανουήλ από την Αίγινα.
Η αποικία αυτή των νησιωτών να είναι άραγε μια απλή σύμπτωση στα μέρη εκείνα ή μήπως οι ρίζες της κρατούν από την παλιά εκείνη αποικία των Λακώνων;
ΠΕΤΡ. Π. ΚΑΛΟΝΑΡΟΣ
Άρθρο του Πέτρου Καλονάρου στην εφημερίδα Η
Φωνή της Λακωνίας, 9 Δεκεμβρίου 1946
- Η σύζυγος του Τορνμπουλ ήταν Ελληνίδα Ελληνοκαθολική (ουνιτισα) από την Σμύρνη και προς τιμή της ονόμασε την αποικία Νέα Σμύρνη
No comments:
Post a Comment